شناسایی صفات مرتبط با تحمل به خشکی در ژنوتیپ های جو (hordeum vulgare l.) بومی مناطق گرم و خشک ایران

کاهش چشمگیر تنوع ژنتیکی در بسیاری از گونه های زراعی، توجه جهانی را به منشأ اولیۀ ژن های جدید که اغلب در توده های بومی نهفته است و می تواند ژن های ارزشمندی برای تحمل به تنش های زنده و غیر زنده و صفات مطلوب اقتصادی باشد، جلب کرده است. در تحقیق حاضر به منظور ارزیابی واکنش توده های بومی جو زراعی در برابر خشکی و بررسی صفات مرتبط با تحمل تنش و درک روابط بین آنها، 25 ژنوتیپ بومی اقلیم های خشک و نیمه خشک کشور از کلکسیون جو اهلی در بانک ژن گیاهی ملی ایران، به همراه سه رقم زراعی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در دو وضعیت آبیاری نرمال و قطع آبیاری (تنش خشکی) در مزرعۀ تحقیقاتی مؤسسۀ اصلاح و تهیۀ نهال و بذر ارزیابی شدند. صفات ارزیابی شده شامل صفات فنولوژیک، فیزیولوژیک و آگرونومیک بود. شاخص­های تحمل و حساسیت به تنش نیز برای ژنوتیپ ها محاسبه شد. با توجه به ضرایب همبستگی، شاخص sti بهترین شاخص برای گزینش ژنوتیپ های متحمل به خشکی در گیاه جو شناخته شد. براساس این شاخص، ژنوتیپ­های شمارۀ 25 (6711tn)، 26 (رقم نصرت)، 24 (2/6652tn) و 16 (6436tn)، به ترتیب پرمحصول­ترین ژنوتیپ­ها در وضعیت نرمال و تنش خشکی شناسایی شدند. رگرسیون گام به گام بین شاخص تحمل تنش و صفات تحت ارزیابی، اهمیت فراوان صفات سطح ویژۀ برگ پرچم، تعداد سنبلچه در سنبله، سطح برگ و تعداد روز تا گلدهی را در وضعیت تنش خشکی نشان داد. تنها صفتی که در وضعیت رطوبتی نرمال با شاخص تحمل به تنش ارتباط نزدیکی داشت، صفت وزن صددانه بود.